İkiz Beden // canavarlar

bricedellsperger bodydouble ikizbeden sinema

2 Kasım 2007, Cuma - 15 Aralık 2007, Cumartesi
Akbank Sanat , İstiklal Cad. Zambak Sok. No.1, Beyoğlu
0212-252 3500

Genç Fransız sanatçısı Brice Dellsperger, çağdaş sanatta film öğelerini
kullanan ve bunlardan remake’ler yapan bazı sanatçılar gibi  “Body
Double”  adlı numaralandırmış olduğu filmlerinde sanat dilinin kendi içindeki
yapıbozumunu oluşturuyor. Her bir sinema planı bize batı dünyasının kült
filmleri arasına girmiş, thriller (gerilim) veya B serisi hatta kara filmlerin,
popüler olarak adlandırılabilecek filmlerin yeniden oluşturulmuş halini
sunuyor. Bedenler ve filmler ikizleşiyor. Aynı aktöre bir rolü aynı anda
karşıtlığıyla birlikte oynatıyor. Antonioni’nin Blow Up’ının bir başka remake’i
olan ve Brian de Palma’nın Blow Out adlı filminin son sahnesindeyiz ve
burada sahnede Brice Dellsperger, John Travolta’nın vaya Nancy Alen’in
yerini başka karakterlere bırakıyor, karakterler çoğalıyor ve cinsiyet
değiştiriyorlar; her bir karakter başka bir karaketerin ikizi olurken aynı
zamanda ikizlik veya kardeşlik kavramının da ötesine doğru taşıyorlar bu
kavramı.  Brice Dellsperger’in arkadaşı ve sanatçı Jean-Luc Verna  bu rolleri,
çoğalarak ve kendisini çoğaltarak, yaşatıyor. Yine Dressed to Kill filminin bir
sahnesindeki, Angie Dickinson yerine Jean-Luc Verna’nın ikiziyle oynadığı
takip bizi hayal dünyasının içinden çıkarıp sanki gerçek dünyanın şiddetine
doğru sürürklüyormuş gibi durmasına rağmen, hiç de öyle değil, tam bir
simularkum içinden geçiyoruz.  Travestileşmenin de simülakrlarını
ekranlarımıza taşıyor ve grotesk imajları büyüsel bir şekilde kullanarak
yeniden üretiyor. Dramatik etksisinden çıkarıyor ve filmlerin balonunu
patlatıyor. Kardeş ilişkiler yerine saptırılmış, kimliksizleştirilmiş, ve hata
bazen kızkardeşleştirilmiş ikizlikleri ön plana çıkarıyor Brice Dellsperger. Bu
anlamda kimlik politikalarının dışında kimliğin çözülmeye başlandığı,
düğümünü kaybetiği, açılan ve çoğalan kimliksizleşmelerle çalışıyor imajları.
Gerçek imaj (film palanın kendisi) imajın gerçeği (yani yeniden oluşturularak
gerçekleştirilen gerçek yapılan imaj) ve olay (filmdeki entrika) arasındaki
ilişkileri birbiri içine sokarak, Dellsperger, bunlar arasındaki hiyerarşiyi
kaybeden 21. yüzyılın sorunsalını, başka sanatsal örneklerde gördüğümüz
gibi, sorguluyor .

Michel Tournier ‘nin Meteorlar kitabında olağanüstü bir şekilde anlatılmış
olan ikizler temasının beraberliğini ters yüz ederek, filmlerdeki aynı
hareketleri tamamen başka bir ikiz ama farklı hareketler dizisinde
çözümlüyor, düğümleri çözüyor ve düğümleri başka türlü yeniden kuruyor.
Bu suspens halinde ilerleyen planların içindeki karakterler ikizlerin
görüntüsünü veriyor; ama aynı zamanda ikizlerin de birbirleriyle olan hayali
birlikteliklerini sınırsızlandırarak, ikizliğin içindeki düşmanlığın halllerini de
sunmadan geçmiyor. Tournier ikizlerin zaten herkes için doğal olarak geçerli
olduğunu vurguluyordu; çünkü ona göre, tek çocuklar ana karnındayken
işledikleri cinayet sayesinde ruhlarını tek bir bedene sığdırmaktadırlar.
Aslında herkes ikizdir; ama tek çocuklar doğuştan cinayet işleyenlerdir.
Tournier olağanüstü romancılığında anlatısını yıllar önce vermişti. Romanda,
Jean ve Paul özürlü çocuklar için olan bir okuldaki eğitimlerinin hikayesinden
çöp kralı amca Alexandre’ın bohem yaşamına kadar, sosyolojik dille
söylersek, ötekilerin hikayesini oluşturmaktadır. Acayipliklerle dolu bir
dünyanın içinde ikizler doğuştan ayrılan bedenlerini bir kenara
bırakarak “benliklerinin en gizli yanına yeniden kavuşup, içlerindeki en
derin, en değişmez şeye- ortak özlerine- yendiden dönüp ayırt edilmez
oluyorlar. İkizine sarılmış  aynı beden; göz kapakları aynı biçimde inik aynı
yüz; yüz kendini hem önden hem de sağ profilden gösteriyor.’’ ‘’Tıpatıp
benzerlikleri’’nin bunların içinden çıktıkları “döl yatağının imgesi’’ olduğunu
yazıyor Michel Tournier . İlk masumiyet anında gibi tıpatıp benziyorlar.

Brice Dellesperger ise, tam da bu ikizliği başka bir yere doğru taşıyor;
ikizlikleri benzerler yaratmak için değil, aynılar dünyasının sentezi için de
değil; tam tersine farklılıkları vurgulamak adına ikizliğin üzerinde duruyor.
Her bir imge, tam da beznerlikler oyunun içinde gezinirken,  daha evvelki
bir film sahnesinin planlarının ilkliğinden ayırıyor kendisini. Her bir dizi
dizisellikte bir başka farkın üzerinden kendisini geliştiriyor.  Kimi zaman
suspens  tadında kimi zaman ise humour dolu bir şekilde büyük
sinemacıların filmlerinden küçük skeçlerle film planları meydana getiriyor. Bir
çeşit eğlenceli bir dünyaya dönüştürüyor thriller filmlerin korkunç halini ve
groteskleştirme eylemine sokarak, adım adım Rablais’nin dünyasının içine
doğru çekiyor filmlerini. Karnavalesk bir dünya olmasa bile, karnaval
sahnelerini seviyor, Brice Dellsperger.

Sinemanın gerçek üzerine kurulu olmayan ama gerçeği bir yanılsama gibi
gösteren filmlerin planlarını yeni baştan yaratıyor. Bu yanılsamayı bir hiper
yanılsama sayesinde açığa çıkartıyor. Kurguyu yeniden kurarken korku
filmlerinin gerilimini bize yeniden veriyor. Bir ikizlikle orjinali simulakra
çeviriyor.  Her simulakr gibi, burada da, modeller modelliğini kaybediyor ve
orijinal olmayan hatta taklit de olmayan, ama benzerlikten meyadan çıkan
bir farklar silsilesinin içinden geçerek, benzersizliğin üzerinde duruyor.
Makyajlar benzetilmek üzere yapılmalarına rağmen, groteskleşen imaj
kendisine yeni alanlar açarak, modelden öteye doğru kayıyor. İmajlar
kendilerini bir benzerlikten geçen, ama bir o kadar da benzersizlikler
üzerine yaslanan bir dilde kendilerini açığa çıkartıyorlar. Bu imajlar bir şeyi
saklamak üzere yapılan imajlar olmaktan çok, ardındaki işaretleri değil,
yüzeydeki işaretlerin heyecanını yaşatıyor izleyicilere. Art arda dizili
imajların estetik rejiminin bize gösterdiği tam da söylenilen ve görünen
arasındaki heterojenliği aşarak hayali bir şekilde ses, imaj ve görüntüyü
aynı düzleme çağıran simulakrların içinde, sanatçı kendi çizgisinin, sanatsal
yolunun şifresini bize doğru çevirerek, sunuyor.

Videoloji dili yaratarak gerçekten ikiz bir gerçek, bedenden ikiz bir beden,
eksikten bir namevcudiyet oluşturuyor. Bakan gözün bu yanılsamayı
görmesini ve sinemanın yanılsama olduğunu yeniden anlamasını sesin
diliyle tartışıyor. Sinemanın  ışık ve hareketi sayesinde ötekinin arzusunu,
ötekinin belleğinin izi olarak bize yeniden gösteriyor. İçiçe geçmiş Rus
bebekleri gibi, filmler birbirinin içinden geçerek ikizleri ikizleştiriyor.

Brice Dellsperger plastik sanatların güncel sanatın içinde sinemaya olan
borçlarını ödeyen genç neslin en güzel örneklerinden birisini ortaya
koyuyor. Dellsperger, Jacques Rancieres’in  Godard için yazdığı gibi, imajın
kendi özerkliğinin olduğu ve de dilin işaretleri gibi işleyen  görsel
mevcudiyetin öğelerini sunan  bir  türün imajlarıyla meşgul oluyor; yani bir
görsel mevcudiyet yaratmaya yol almış olan, sinema tarihinin ticari diye
adlandırırılanbilinen konvansiyonel imajların üzerinden yola çıkarak sanatını
kuruyor .  Güncel mitolojiler yaratan nostalji dolu olarak bakılan imajları bir
kere daha bize sunarak, bizi belleğimizin içine doğru tekrar yolluyor ve bu
filmlerin orijinalerini bir kere daha düşünmemizi ve izlememizi, bir tür
sinemasevgilisi olmamızı  veren koşulları hazırlıyor.

Notlar

1.   20. Yüzyılın başında  Marcel Duchamp veya  Fernand Leger’nin
sinemayla ilişkileri en çok bilinenler arasındadır. Yüzyılın ikinci yarısında
Warhol bu ilişkiyi hem sinema yıldızları üzerine yaptığı serigrafilerde hem de
filmlerde pekiştirmişti. Fransız sanatçılar arasından Pierre Huyghe da, 20.
Yüzyılın sonunda Fransızcada reprise veya remake denilen, yeniden ele
aldığı filmlerle yeni yaratı yolları açmaktaydı. Brice Dellsperger ise, orijinal
sesi saklayarak bu sese yeniden yaptığı imajları ekleyerek bir heterojenlik
birlikteliği yaratıyor. Onlardan saldırı, şiddet, ölüm, intihar, gerilimli takip gibi
sahneleri seçmesiyle ayrılıyor, profesyonel artist olmayan travestileri
oynatıyor.

2.  Body Double ismi de John Vogel’in hikayesinen Brian de Palma’nın
çekimine kadar 1984 yılında, B dizisi olarak  yapılmış olan filme gönderme
yapmaktadır

3.   Jean-Luc Verna; Menebhi Abderrahman, Dominique, Orlando, Denis
Darkangellove diğerleri, her birisi profesyonel olmayan kimseler, birden çok
role soyunarak planların  ‘’remake’’ini bize izlenilir kılıyor.

4. Philippe Perreno da aynı şekilde, gerçek, imajı  ve onun yorumu
arasındaki hiyerarşinin kaybolması üzerine çalıştığını Nicolas Bouriaud’ya
söylemekteydi, 1995 yılında Art Press dergisinde yapılan bir söyleşide.

5. Michel Tournier, Les meteors, Gallimard, 1975; Meteorlar, çev: Yaşar
Avunç, Ayrıntı yayınları, 2001.

6. Jacques Ranciere Le destin des images, La fabrique editions, 2003.